Zavičajni muzej Bar je osnovan 1959. godine. Nalazi se u dijelu grada zvanom Topolica, na najatraktivnijoj turističkoj lokaciji u Baru, uz poznato šetalište na samoj morskoj obali. Muzej je smješten u Dvorcu kralja Nikole – u ljetnjoj rezidenciji koja je podignuta 1885. godine.                                 

Sagradio ga je za svoje potrebe knez Petar Karađorđević, zet knjaza Nikole, koji je od ženidbe sa Zorkom živio u Crnoj Gori, da bi ga crnogorski vladar kasnije otkupio od njega. U okviru dvorskog kompleksa, pored Velikog dvorca sa dvije kules stražare-gvardije, nalaze se i tzv. Mali dvorac, Dvorska kapela i Zimska bašta. Zajedno s pripadajućim objektima i dvorskim parkom sa vrlo rijetkim vrstama drveća i egzoticnog mediteranskog rastinja, oni čine jedinstvenu istorijsko –ambijentalnu cjelinu.

Dvorac se prvi put pominje u „Glasu Crnogorca“ iz 1885. godine, pa se stoga ova godina smatra i godinom nastanka dvorca, a njegova izgradnja se vezuje za ime tadašnjeg dvorskog arhitekte Josipa Sladea, koji je autor više građevina nastalih za vrijeme kralja Nikole.

Glavno zdanje dvorskog kompleksa predstavlja tzv. Veliki dvorac koji je sagrađen kao reprezentativni rezidencijalni objekat koji svojom prostornom dispozicijom, volumenom i arhitektonskim rješenjem zauzima dominantan položaj u parkovskom okruženju. Podignut je u duhu rezidencijalnih objekata tog vremena i oblikovan u eklektičkom maniru zasnovanom na arhitektonskim elementima istorijskih stilova neorenesanse i neoklasicizma. Po svojim stilskim i kompozicionim karakteristikama, arhitektonskoj koncepciji, skladnim proporcijama i izraženom monumentalnošću, zgrada velikog dvorca kralja Nikole u Baru pripada jednom od najreprezentativnijih spomenika profanog graditeljstva istorijskih stilova sa kraja XIX vijeka u Crnoj Gori. Za crnogorske prilike tog vremena, ova građevina je predstavljala raskošni ljetnji dvor u kome su često boravili kralj Nikola i kraljica Milena, kao i prinčevski par prestolonasljednik Danilo i princeza Milica-Juta.                                                                  

Ispred dvorskog parka, koji ima status zaštićenog prirodnog dobra, za vrijeme kralja Nikole bio je izgrađen veliki drveni gat, koji je služio za pristajanje kraljevih jahti. Njegova posljednja jahta „Rumija“ potopljena je 1915. godine od strane austrougarske topovnjače.

U uglovima ogradnog zida Velikog dvorca, nalazi se po jedna šestostrana kula stražara. Kule su podignute kao manji niski šestougani objekti sa piramidalnim krovom.

Zimska bašta, poklon italijanskog kralja Vittoria Emanuela, naslanja se sa sjeveroistočne strane na dvorski park. Svojim izgledom i položajem predstavlja jedini spomenički objekat te vrste u Crnoj Gori.   

Takozvani Mali dvorac, koji se nalazi van dvorskog parka, znatano je skromnijih dimenzija u odnosu na Veliki dvorac. Po načinu arhitektonskog oblikovanja, ovo elegantno zdanje podsjeća na vile građene oko jezera u Sjevernoj Italiji. Dvroska kapela nalazi se u neposrednoj blizini Malog dvorca. Zgrada predstavlja manji objekat pravougaone osnove sa trijemom na dekorativnm metalnim stubovima.

Zbog svojih istorijskih, kulturnih, ambijentalnih i arhitektonskih svojstava i vrijednosti, Dvorski kompleks je proglašen za spomenik kulture i kategorisan kao nepokretno kulturno dobro II kategorije. Kao takav, on predstavlja jednu od najznačajnijih destinacija kulturne ponude grada Bara.

DJELATNOST ZAVIČAJNOG MUZEJA

Od 1960. godine u zgradi Velikog dvorca smješten je Zavičajni muzej. Osnovna djelatnost koju obavlja Zavičajni muzej podrazumijeva istraživanje, proučavanje, obradu i dokumentaciju, prikupljanje, zaštitu i prezentaciju kulturnih dobara na području opštine Bar.

Muzej je koncipiran kao ustanova kompleksnog muzejskog tipa sa odjeljenjima: arheologije, istorije, etnologije, istorije umjetnosti.

U okviru organizacione jedinice Zavičajni muzej Bar nalaze se kompleksi Stari grad Bar i Stara maslina.    

Muzejske zbirke

Fondovi Muzeja sastoje se iz više zbirki i kolekcija.

• U okviru arheološkog odjeljenja nalaze se zbirke: praistorije, antike i srednjeg vijeka kao i    manja numizmatička zbirka
• Istorijsko odjeljenje posjeduje: zbirke starog oružja, ordenja, knjiško – arhivskog materijala, starih fotografija i zbirka NOB-e
• Odjeljenje istorije umjetnosti sadrži: zbirke crteža i grafike, slikarstva i zbirku primjenjene umjetnosti
• Etnološko odjeljenje posjeduje: zbirke narodne nošnje, narodne privrede,  pokućstva i zbirku kultnih i običajnih predmeta

    

Stalna postavka Zavičajnog muzeja, hronološki po segmentima, prikazuje istorijski razvoj i specifičnosti materijalne i duhovne kulture na području barske opštine. U njoj je prezentovan najznačajniji muzejski materijal iz vremena: praistorije, antike, srednjeg vijeka, turskog perioda i vrijeme vladavine kralja Nikole. Dio stalne postavke  obrađuje period prve polovine XX vijeka i  razvoj radničkih pokreta, formiranje komunističke partije, I i II svjetski rat.

Uz zapadnu fasadu 1910. godine dozidana je prostrana balska dvorana pravougaone osnove sa zaobljenim uglovima, koja se danas koristi i za galerijsko-izložbene i muzičko-scenske potrebe.

OPŠTE INFORMACIJE

Zavičajni muzej raspolaže odgovarajućim kvalifikovanim kadrom u čijem sastavu se nalaze kustosi – istoričar, arheolozi, zatim muzejski tehničari, biletarska i vodička služba, kao i služba za konzervaciju i restauraciju.